Η Κοινοβουλευτική Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και Ίσων Ευκαιριών μεταξύ Ανδρών και Γυναικών, κατά τη διάρκεια της συνεδρίας στις 08/04/2024, συζήτησε το ακόλουθο θέμα:
Προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα παιδιά θύματα γονικής αποξένωσης
Η Επιτροπή συζήτησε το πιο πάνω θέμα μέσω του οποίου εξέτασε τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα παιδιά θύματα γονικής αποξένωσης και τις επιβαλλόμενες διαδικασίες από το κράτος για την προστασία τους.
Με 8 λειτουργούς για 505 περιπτώσεις γονικής αποξένωσης το Γραφείο Ευημερίας το 2023
Το Γραφείο Ευημερίας κλήθηκε να χειριστεί 505 περιπτώσεις γονικής αποξένωσης το 2023, όπως αναφέρθηκε στην Κοινοβουλευτική Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, στην οποία τέθηκαν προς εξέταση για πολλοστή φορά τα προβλήματα και οι αδυναμίες στον χειρισμό τέτοιων υποθέσεων.
Κατά τη συνεδρίαση μεταξύ των προβλημάτων που αναδείχθηκαν, τόσο από επηρεαζόμενους γονείς, όσο και από εμπλεκόμενους φορείς, ήταν οι χρονοβόρες διαδικασίες, τα κενά στην παροχή συμβουλευτικής υποστήριξης, καθώς και η διακριτική ευχέρεια που αφήνει η νομοθεσία στους Δικαστές.
Το Υπουργείο Δικαιοσύνης, το οποίο παρέδωσε την προηγούμενη εβδομάδα στην Κοινοβουλευτική Επιτροπή Νομικών τέσσερα νομοσχέδια για τροποποίηση της νομοθεσίας που αφορά και στη ρύθμιση της κηδεμονίας και σχέσης γονέων και παιδιών, εξέφρασε κατά τη συνεδρίαση την προσδοκία ότι πολλά ζητήματα θα επιλυθούν με την ψήφιση των νομοσχεδίων. Εξάλλου, η ανώτερη λειτουργός του Υπουργείου, Φαίδρα Γρηγορίου, αναφέρθηκε και στη σημασία του θεσμού της διαμεσολάβησης, ώστε να μην καταλήγουν στις χρονοβόρες διαδικασίες των δικαστηρίων τα ζητήματα περί κηδεμονίας και γονεϊκών σχέσεων.
Πάντως, η Πρόεδρος της Επιτροπής, Ειρήνη Χαραλαμπίδου, ανέφερε ότι θα πρέπει να τύχουν επανεξέτασης τα νομοσχέδια, σημειώνοντας ότι χρειάζεται κάποιες από τις πρόνοιές τους να γίνουν πιο συγκεκριμένες, ώστε να μην επαφίενται στη διακριτική ευχέρεια κάθε Δικαστή οι αποφάσεις για υποθέσεις στις οποίες εμπλέκονται παιδιά.
Εξάλλου, τόσο οι επηρεαζόμενοι γονείς που συμμετείχαν στη συνεδρίαση, όσο και η εκπρόσωπος του Δικηγορικού Συλλόγου και Πρόεδρος της Επιτροπής Οικογενειακού Δικαίου, Τασούλα Τζίρτη, επεσήμαναν ότι ο θεσμός της διαμεσολάβησης δεν φαίνεται να αποδίδει όπως θα ανέμεναν.
Συγκεκριμένα, οι γονείς ανέφεραν ότι, για δύο γονείς που δεν έχουν καταφέρει να συνεννοηθούν, είναι δύσκολο να συγκατανεύσουν στο να επιλέξουν από κοινού ένα διαμεσολαβητή. Από την πλευρά της, η κ. Τζίρτη είπε ότι από τον Ιούνιο του 2023 που τέθηκε σε λειτουργία ο θεσμός, πολύ μικρός αριθμός υποθέσεων έχει καταφύγει σε διαμεσολάβηση, ενώ σημείωσε ότι και για τη διαμεσολάβηση καταβάλλεται ποσό ύψους €60 ανά ώρα. Η κ. Χαραλαμπίδου σημείωσε ότι αν δεν υπάρξουν υποχρεωτικές διαδικασίες στο πλαίσιο της διαμεσολάβησης, με συνέπειες για τα μέρη που δε συναινούν, ο θεσμός δε θα έχει αποτέλεσμα.
Η χρονοτριβή στις διαδικασίες που αφορούν την έκδοση διαταγμάτων, όπως και την εξέταση καταγγελιών σε περίπτωση παρακοής διατάγματος από κάποιον γονέα, αναδείχθηκε ως ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα κατά τη συνεδρίαση.
Οι επηρεαζόμενοι γονείς ανέφεραν ότι σε κάποιες περιπτώσεις δεν είχαν καμία επαφή με τα παιδιά τους για χρόνια, ενώ ψυχολόγοι που κλήθηκαν να τοποθετηθούν ενώπιον της συνεδρίασης, επεσήμαναν ότι κάτι τέτοιο μπορεί να έχει μη αναστρέψιμες συνέπειες, αφού τα παιδιά, ακόμα κι αν τελικά επανασυνδεθούν με τους γονείς, είναι πια σαν ξένοι.
Την ανάγκη διασφάλισης έγκαιρων παρεμβάσεων από το Δικαστήριο, οι οποίες να δεσμεύουν όλες τις υπηρεσίες, υπογράμμισε κατά τη συνεδρίαση λειτουργός του Γραφείου Ευημερίας. Από την πλευρά της η εκπρόσωπος της Νομικής Υπηρεσίας στη συνεδρίαση, απέδωσε ευθύνες στη Δικαστική Υπηρεσία, γιατί δεν έχει δρομολογήσει εκδίκαση υποθέσεων σε σύντομο χρονικό διάστημα, σημειώνοντας ότι μία διαδικασία για παρακοή διατάγματος εκδικάζεται κατά μέσο όρο σε διάστημα τριών ή τεσσάρων χρόνων.
Η εκπρόσωπος της Νομικής Υπηρεσίας αναφέρθηκε, εξάλλου, και στις αδυναμίες που εντοπίζονται στις Υπηρεσίες Ψυχική Υγείας, λόγω υποστελέχωσής τους, εκφράζοντας την άποψη ότι είναι ζήτημα πολιτικής απόφασης η ενίσχυσή τους. Στο πλαίσιο αυτό, επεσήμανε την ανάγκη για περαιτέρω στήριξη του Υφυπουργείου Πρόνοιας, ενώ συνηγόρησε με επισήμανση του Γραφείου της Επιτρόπου για τα Δικαιώματα του Παιδιού, ήδη από το 2022, για ύπαρξη δομών με ομάδα που θα παρέχει στήριξη σε γονείς και παιδιά.
Εξάλλου, όπως ανέφερε λειτουργός του Γραφείου Ευημερίας, στην παρούσα φάση οι Υπηρεσίες Κοινωνικής Υπηρεσίας δεν έχουν τρόπο να υποχρεώσουν κάποιον σε συνεργασία, επειδή ο ρόλος τους είναι κυρίως συμβουλευτικός. Επίσης, η προϋπόθεση της συναίνεσης από μέρους και των δύο γονέων, προκειμένου να υπάρξει θεραπευτική παρέμβαση σε παιδιά, αναδείχθηκε ως ένας σημαντικός περιορισμός και από τη λειτουργό των Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας.
Όπως αναφέρθηκε, οι περιορισμοί αυτοί αίρονται μόνο αν υπάρχει περιστατικό βίας. Από τη συζήτηση, όμως, προέκυψε ότι ως βία αναγνωρίζεται κυρίως η σωματική και όχι η ψυχολογική. Η έλλειψη πλαισίου που θα εξαναγκάζει τον γονέα να συνεργαστεί με τις υπηρεσίες, δεν επιτρέπει να είναι αποτελεσματική η παρέμβασή τους, όπως εξήγησε η λειτουργός, σημειώνοντας ότι θα πρέπει να υπάρχουν συνέπειες για τον γονέα που αποξενώνει το παιδί.
Η δικηγόρος Τασούλα Τζίρτη, ανέφερε ενώπιον της Επιτροπής ότι το 2023 μόνο στη Λευκωσία καταχωρήθηκαν 1.090 διαζύγια. Πρόσθεσε ότι οι αιτήσεις γονικής μέριμνας είναι πολύ περισσότερες από αιτήσεις για διατροφή και ότι υπάρχουν πλέον περισσότερα συγκρουσιακά διαζύγια, κυρίως λόγω περιουσιακών διαφωνιών, με αποτέλεσμα τα παιδιά να γίνονται μοχλός πίεσης από τον ένα γονέα προς τον άλλο.
Ως συνέπεια της έντασης του φαινομένου και των αδυναμιών που παρουσιάζονται στις διαδικασίες, ανέφερε ότι οι δικηγόροι αναγκάζονται συχνά να αναλαμβάνουν ρόλους που μπορεί να αναλογούν στην Αστυνομία ή στο Γραφείο Ευημερίας. Πέρα από την ανάγκη για βελτίωση των διαδικασιών, αναφέρθηκε και στην ανάγκη για καμπάνιες ενημέρωσης των πολιτών, ώστε να γνωρίζουν που να απευθυνθούν κάθε φορά για να υποβάλουν καταγγελίες.
Λειτουργός του Γραφείου Επιτρόπου Προστασίας Δικαιωμάτων του Παιδιού επανέλαβε τις διαπιστώσεις της Επιτρόπου, που κοινοποιήθηκαν στην Επιτροπή από το 2022, με πρώτη την ανάγκη για εξειδικευμένες υπηρεσίες πρωτογενούς παρέμβασης και πρόληψης, καθώς και θεσμοθετημένης συνεργασίας και συστέγασης των εμπλεκόμενων υπηρεσιών. Αναφέρθηκε, ακόμα, στην ανάγκη για καταρτισμό πρωτοκόλλων για τον χειρισμό υποθέσεων αποξένωσης παιδιών, καθώς και στην ανάγκη για αναθεώρηση της νομοθεσίας, ώστε να παραχωρούνται ενισχυμένες εξουσίες στα Δικαστήρια.
Η λειτουργός του Γραφείου της Επιτρόπου υπογράμμισε ιδιαίτερα την ανάγκη εκπαίδευσης και συμβουλευτικής στήριξης των γονέων, ενώ ως πολύ σημαντική παράμετρο ανέδειξε την αξιολόγηση των αιτιών και του μεγέθους της αποξένωσης των παιδιών.
Η ανώτερη λειτουργός του Υπουργείου Δικαιοσύνης, Φαίδρα Γρηγορίου, ανέφερε ότι κάποια από τα ζητήματα που τέθηκαν στη συνεδρίαση περιλαμβάνονται ήδη στα κείμενα των νομοσχεδίων που κατατέθηκαν προς συζήτηση και ψήφιση από τη Βουλή.
Πάντως, η Πρόεδρος της Επιτροπής και Βουλευτής του ΑΚΕΛ, Ειρήνη Χαραλαμπίδου, επεσήμανε ότι, πέρα από την επανεξέταση των νομοσχεδίων, χρειάζεται επίσης να παρακολουθείται η εξέλιξη των νομοθεσιών μετά την ψήφιση τους. «Γι’ αυτό ζητήσαμε να μας κατατεθεί αξιολόγηση της λειτουργίας του θεσμού της διαμεσολάβησης και στατιστικών στοιχείων για το τι έγινε μέχρι σήμερα», εξήγησε.
Εξάλλου, εξέφρασε την έκπληξή της για το γεγονός ότι «το Υπουργείο Δικαιοσύνης από την πλευρά του, έδειξε να ενημερώνεται για πρώτη φορά σήμερα από τις υπόλοιπες αρμόδιες υπηρεσίες και φορείς, ότι υπάρχει σοβαρό πρόβλημα καθυστέρησης στην εκδίκαση αυτών των υποθέσεων και έχει ως αποτέλεσμα την εδραίωση της γονικής αποξένωσης», όπως είπε.
Η κ. Χαραλαμπίδου σημείωσε, ακόμα, ότι θα ζητηθεί άμεσα η παρουσία της Υφυπουργού Πρόνοιας σε συνεδρίαση, σημειώνοντας στις δηλώσεις της μετά τη συνεδρίαση ότι «παραδοχές που έγιναν σήμερα ήταν συγκλονιστικές και εκθέτουν το κράτος μας». Η ίδια υπογράμμισε πως «αυτό που πρέπει να αντιληφθούν όλοι είναι ότι η γονική αποξένωση είναι κακοποίηση του παιδιού, το οποίο εργαλειοποιείται, και γίνεται μέρος της αντιδικίας μεταξύ των γονέων σε υποθέσεις διαζυγίου».
Η Πρόεδρος της Επιτροπής αναφέρθηκε στα ζητήματα που αναδείχθηκαν κατά τη συνεδρίαση, σημειώνοντας ότι δεν υπάρχουν μηχανισμοί που να μπορούν να εξαναγκάσουν τον γονέα, που σκόπιμα παρακωλύει την όλη διαδικασία, να συμμορφωθεί και να συνεργαστεί με τις αρμόδιες υπηρεσίες.
Είπε, ακόμα, ότι η εκπρόσωπος των Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας, παραδέχτηκε ότι δεν υπάρχει εξειδικευμένο προσωπικό για την διαχείριση παιδιών θυμάτων γονικής αποξένωσης. Πρόσθεσε, επίσης ότι και οι ίδιοι οι γονείς θα έπρεπε να τυγχάνουν αξιολόγησης και παρέμβασης από ειδικούς σε θέματα ψυχολογίας, ώστε να μπορούν να αντιμετωπίζουν τα δικά τους ζητήματα και αδυναμίες.
Σε δηλώσεις της μετά τη συνεδρίαση, η Βουλευτής του ΔΗΣΥ, Ρίτα Σούπερμαν, ανέφερε ότι «το υφιστάμενο πλαίσιο όχι μόνο δε λειτουργεί προς το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού, αλλά αντιθέτως κακοποιεί τα παιδιά, λόγω μη συνεργασίας των υπηρεσιών του κράτους, λόγω της χρονοβόρας διαδικασίας εκδίκασης των υποθέσεων και λόγω της αβεβαιότητας που επικρατεί για το που αρχίζει και που τελειώνει το πεδίο παρέμβασης της κάθε υπηρεσίας». Ως επιβαρυντικό παράγοντα ανέδειξε την πάροδο του χρόνου στις υποθέσεις αυτές.
«Με αρκετή καθυστέρηση υποβλήθηκαν στη Βουλή η δεύτερη δέσμη των νομοσχεδίων για τον εκσυγχρονισμό του οικογενειακού δικαίου, που περιέχουν ειδικές πρόνοιες για την γονική αποξένωση», πρόσθεσε η κ. Σούπερμαν, σημειώνοντας ως θετική την παρουσία της λειτουργού του Υπουργείου Δικαιοσύνης, η οποία κατέγραψε και ζητήματα που δεν ρυθμίζονται από τα νομοσχέδια.
«Ευελπιστούμε ότι η Επιτροπή Νομικών θα ολοκληρώσει τη συζήτηση σε σύντομο χρονικό διάστημα», σημείωσε η κ. Σούπερμαν, υπογραμμίζοντας ότι στόχος είναι η διασφάλιση δικαιωμάτων παιδιών και αποξενωμένων γονιών.
Nomoplatform-ΚΥΠΕ
